آشنایی با انواع سوخت هواپیما چیست ؟

از زمانی که هواپیما توسط برادران رایت اختراع شد، سال‌ها گذشته است و آن هواپیما تبدیل به هواپیماهای غول پیکری شده است که روزانه میلیون‌ها مسافر و بار عظیم را در سفرهای هوایی جابه‌جا می‌کند. با وجود اینکه سال‌ها از وجود هواپیما در صنعت حمل و نقل گذشته است، همچنان برای ما حرکت یک غول آهنی سنگین بر فراز ابرها عجیب است! به همین دلیل اطلاعات محدودی در خصوص آن داریم. ما در این مقاله از زیبامون قصد داریم ضمن بررسی اطلاعات درباره سفر با هواپیما، در خصوص فنی هواپیما نیز اطلاعاتی کسب کنید و نوع سوخت هواپیما را بررسی کنیم.

اگر برای شما نیز جذاب است که اطلاعاتی در این خصوص داشته باشید، تا پایان همراه ما بمانید.

سوخت هواپیما چیست؟

از سوخت هواپیما با نام‌های سوخت هوا ویژه یا سوخت هواپیمایی یاد می‌شود. سوخت هواپیما برای انجام پروازهای استفاده می‌شود و نیازهای عملیاتی در صنعت هوانوردی را برآورده می‌سازد. سوخت اصلی مورد استفاده در هواپیماها، سوخت جت (Jet Fuel) است. سوخت جت نوعی مایع از ترکیبات هیدروکربنی بوده که برای هواپیماهایی با موتور جت طراحی شده است.

سوخت جت از طریق فرایند تقطیر نفت تولید می‌شود. در این فرایند، نفت خام با حرارت بالا تجزیه شده و به ترکیبات سبک‌تری تبدیل می‌شود که برای استفاده در موتورهای جت مناسب است. در تولید سوخت جت از ترکیبات پایه و همچنین مواد افزودنی استفاده می‌شود تا سوخت بتواند با شرایط مختلف آب و هوایی و سایر عوامل محیطی سازگار باشد. مواد افزودنی‌ مورد استفاده عبارتند از:

• ضد یخ: برای جلوگیری از انجماد سوخت در دماهای پایین
• مواد دیسپرس‌کننده: جهت کنترل آلودگی و جلوگیری از تشکیل رسوبات
• مواد ضد اکسایش: برای افزایش پایداری سوخت و جلوگیری از تجزیه و اکسیداسیون آن در طول زمان.

مصرف سوخت در هواپیما

مصرف سوخت هواپیما به شدت بالا است. مصرف بالای سوخت در هواپیما تنها وابسته مسافت طی شده نیست بلکه می‌تواند ناشی از عوامل دیگر مانند فشار جوی، ارتفاع، وزن هواپیما، سرعت پرواز و غیره باشد. انواع مختلف هواپیماهای باری و مسافری باید با مقدار زیادی سوخت پر شوند تا بتوانند از مبدا به مقصد پرواز کنند. کاهش مصرف سوخت از بزرگ‌ترین اهداف شرکت‌های هواپیمایی بوده که تاکنون راهکارهای متعددی ارائه و اجرا شده که برخی از آن‌ها موفقیت‌آمیز و برخی دیگر شکست خورده بوده‌اند.

اسم سوخت هواپیما چیست؟

آشنایی با واژگان باعث افزایش آگاهی می‌شود بنابراین یاد گرفت نام‌های دیگر دایره لغات را افزایش داده و اطلاعات افراد را بالاتر می‌برد. سوخت هواپیما که با سوخت هوا ویژه یا سوخت هواپیمایی شناخته می‌شود از نفت سنگین تولید می‌شوند و به دلیل ویژگی‌های خاص، برای موتورهای جت طراحی شده‌اند. سوخت هواپیما به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

1. Jet A

Jet A یکی از انواع سوخت جت است که به‌طور عمده در ایالات متحده و برخی کشورها استفاده می‌شود. نقطه انجماد Jet A حدود -40 درجه سانتی‌گراد بوده، از نفت خام به‌دست می‌آید و شامل ترکیبات هیدروکربن است. سوخت Jet A بیشتر در پروازهای داخلی و برخی از پروازهای بین‌المللی استفاده می‌شود.

2. Jet A-1

Jet A-1 نوعی سوخت جت است که استاندارد بین‌المللی داشته و در بیشتر فرودگاه‌های دنیا یافت می‌شود. نقطه انجماد Jet A-1 حدود -47 درجه سانتی‌گراد است که آن را برای پرواز در ارتفاعات بالا مناسب می‌کند. ترکیب Jet A-1 مشابه Jet A، بوده اما با برخی از ویژگی‌های آن بهبود یافته است. Jet A-1 در پروازهای بین‌المللی و محلی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به دلیل دمای انجماد پایین‌تر برای پروازهای طولانی‌مدت مناسب است.

به طور کلی هر دو نوع سوخت باید از استانداردهای ویژه‌ مانند عدم وجود آب، ذرات معلق و آلودگی‌های دیگر برخوردار بوده تا مناسب استفاده در صنعت هوایی باشند. علاوه بر سوخت‌های Jet A و Jet A-1  سوخت‌های دیگر مانند Jet B با نقطه انجماد پایین‌تر نیز وجود دارند، ولی کمتر رواج داشته و بیشتر در شرایط خاص استفاده می‌شوند.

سوخت هواپیمای جت چیست؟

هواپیمای جت دارای موتور جت بوده که نیروی پیشرانه تولید می‌کنند و به هواپیما امکان پرواز در ارتفاعات بالا (تا ۱۲ هزار متر) و با سرعت‌های زیاد (بیش از ۸۰۰ کیلومتر در ساعت) می‌دهند. هواپیماهای جت دارای سرعت بالا، بازدهی بیشتر و قابلیت پرواز در شرایط جوی مختلف بوده که در پروازهای تجاری، حمل ‌و نقل مسافران و بار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سوخت هواپیمای جت نوعی سوخت مایع از ترکیبات هیدروکربنی بوده که برای استفاده در موتورهای جت طراحی شده است. سوخت جت از طریق تقطیر نفت خام ساخته می‌شود بنابراین انواع سوخت جت عبارتند از:

1. Jet A و Jet A-1: Jet A-1 متداول‌ترین نوع سوخت جت در پروازهای تجاری بین‌المللی با نقطه انجماد پایین (حدود -47 درجه سانتیگراد) است که آن را برای پرواز در ارتفاعات بالا و شرایط جوی سرد مناسب می‌‌کند. همچنین Jet A نقطه انجماد حدود -40 درجه سانتیگراد دارد که در برخی از نواع هواپیماهای جت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2. Jet B: سوخت جت نوع B شامل ترکیبات سبک‌تری نسبت به Jet A و Jet A-1 بوده که از در شرایط آب و هوایی بسیار سرد مورد استفاده قرار می‌گیرد

آیا سوخت هواپیما برای ماشین قابل استفاده است؟

یکی از سوالات رایج بعد از دانستن این که سوخت هواپیما چیست، سوال در خصوص امکان استفاده از سوخت هواپیما برای ماشین‌ها است! اما بهتر است بدانید که سوخت هواپیما و سوخت خودرو دو نوع سوخت با ترکیبات متفاوت هستند و عمدتاً برای استفاده در وسایل نقلیه مختلف طراحی شده‌اند. سوخت هواپیما، معمولاً به عنوان سوخت جت شناخته می‌شود و برای موتورهای جت و توربینی هواپیماها مناسب است. سوخت جت (Jet fuel) با ترکیبات هیدروکربنی خاصی تولید می‌شود که برای عملکرد موتورهای جت و توربینی هواپیماها، که نیاز به سوخت با خواص خاصی دارند مفید است. در این نوع سوخت، امکان اشتعال در دمای بالا فراهم است.

در مقابل، سوخت خودروها عموماً از نوع بنزین یا گازوئیل هستند. نحوه ساخت خودروها براساس نوع سوختی که استفاده می‌کنند متفاوت است برای مثال خودروهای گاز سوز سیستم موتور خاصی دارند و خودروهای گازوییلی یا بنزینی نیز، شرایط خاصی را تجربه می‌کنند. در هر کدام، نحوه عملکرد خودرو برای تبدیل انرژی سوخت به نیروی حرکتی متفاوت  است. بنابراین، سوخت هواپیما و سوخت خودرو دارای خصوصیات متفاوتی هستند و دو نوع مختلف از کاربرد را ارائه می‌کنند. بدیهی است که ً نمی‌توان سوخت هواپیما را بدون تغییر و ترکیبات مختلف در خودروها استفاده کرد. استفاده از سوخت نادرست برای خودرو می‌تواند به عملکرد نامناسب موتور و حتی آسیب شدید منجر شود. بنابراین، هر وسیله نقلیه، باید از مناسب‌ترین نوع سوخت مخصوص به خود استفاده کند.

هواپیما چگونه سوخت گیری می‌کند؟

سوخت‌گیری هواپیما یک فرآیند کاملاً تخصصی  و حساس است. این کار توسط خدمه‌ی هواپیما، به‌طور معمول، انجام می‌شود. برای بسیاری از افراد اطلاع از چگونگی سوخت گیری هواپیما جذاب است. به همین دلیل در ادامه به نحوه سوخت‌گیری هواپیما اشاره می‌کنیم.

1. قرار گرفتن در موقعیت: هواپیما قبل از سوخت‌ گیری در مکان مشخصی متوقف می‌شود. این مکان به عنوان پلتفرم سوخت‌گیری (Fueling Platform) شناخته می‌شود و معمولاً در فرودگاه‌ها و در نزدیکی پایانه‌های هواپیمایی قرار دارد.
2. ارتباط با خط سوخت: هواپیما با خط سوخت  ارتباط برقرار می‌کند. خط سوخت، خطی است که سوخت هواپیما از تانکرهای ذخیره سوخت فرودگاه به هواپیما منتقل می‌کند.
3. بررسی ایمنی: قبل از شروع سوخت‌گیری، خدمه‌ و متخصصین هواپیما از جریان سوخت و ایمنی یا سلامت اتصال خرطوم اطمینان حاصل می‌کند. این اطمینان‌بخشی شامل بررسی تنظیمات سیستم سوخت هواپیما و همچنین تضمین عدم وجود نشتی یا مشکلات دیگر در لوله خرطومی سوخت است.
4. اتصال لوله انعظاف پذیر سوخت: پس از ارتباط با خط سوخت، لوله سوخت به نازل سوخت روی بدنه‌ی هواپیما متصل می‌شود. این خرطومی شامل لوله‌هایی است که سوخت را از خط سوخت یا تانکرها به هواپیما منتقل می‌شود.
5. شروع سوخت‌گیری: پس از تأیید ایمنی و جریان سوخت، عملیات سوخت‌ گیری هواپیما آغاز می‌شود. خدمه‌ هواپیما با باز کردن شیر سوخت در خط سوخت، این اقدام را آغاز می‌کنند. سوخت به طور مستقیم از تانکر‌های فرودگاه به هواپیما منتقل می‌شود.
6. کنترل سوخت‌گیری: در طول سوخت‌گیری، متخصصین مربوطه هواپیما با دقت جریان سوخت را کنترل می‌کنند و تضمین می‌کنند که سوخت به درستی و به میزان مورد نیاز هواپیما عرضه شود. طی این فرآیند، سوخت‌گیری ممکن است توسط کنترلرهای مخصوصی که به شیرهای سوخت متصل شده‌اند، متوقف شده یا کنترل شود.
7. پایان سوخت‌گیری: پس از تأمین سوخت مورد نیاز هواپیما، خدمه‌ی هواپیما سوخت‌گیری را متوقف می‌کنند. شیرهای لوله خرطومی بسته می‌شوند و خرطوم سوخت از هواپیما جدا می‌گردد.
8. بررسی نهایی: پس از پایان سوخت‌گیری، خدمه‌ی هواپیما نهایتاً سیستم سوخت هواپیما را بررسی می‌کند و از عدم وجود هرگونه مشکل یا نشتی اطمینان حاصل می‌کند.

یادتان باشد که نحوه سوخت‌گیری هواپیما با رعایت ایمنی و استانداردهای صنعت هوانوردی انجام می‌شود تا از وقوع هرگونه حادثه‌ای در جریان  سوخت‌گیری جلوگیری شود.

نتیجه ‌گیری

سوخت هواپیما و سوخت جت یکی از اجزای کلیدی در صنعت هوانوردی بوده که نقش مهمی در تأمین انرژی مورد نیاز برای پروازها ایفا می‌کند. انتخاب نوع سوخت در همه انواع هواپیماها مهم بوده که توسط مهندسین تعیین می‌شود. سوخت جت باید طوری باشد که هم قابلیت پرواز هواپیما وجود داشته و هم اینکه آسیبی به آن نرساند در غیر این صورت خسارت‌های مادی و غیر مادی زیادی به بخش صنعت هوایی وارد خواهد کرد.

هواپیما برای استفاده‌های تجاری و غیر تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرند که قانون آن‌ها تحت تاثیر قوانین بی‌المللی و شرکت‌های هواپیمایی قرار داشته که برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توان به وبسایت‌های متعدد شرکت‌های هواپیمایی مراجعه نموده و از کارکنان آن بخش نیز سوال کرد.

پیشنهاد مطالعه: سوخت قطار چیست؟ + اطلاعاتی درباره سفر با قطار