آداب استفاده از انگشتر عقیق

انگشتر عقیق یکی از پنج انگشتری است که استفاده از آن در اسلام بسیار توصیه شده است. در روایات اسلامی ‌فضائل زیادی برای انگشتر عقیق ذکر شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به عاقبت به خیری، برآورده شدن حاجات و آرزوها، ایمنی در سفر، جلوگیری از اندوه و پریشانی و آسان شدن کارها اشاره کرد. از امام رضا(ع) نقل شده است که عقیق اولین کوهی بود که به توحید خداوند و نبوت پیامبر اسلام(ص) و وصایت علی علیه السلام اقرار کرده است. همچنین در روایات بسیاری آورده شده است که نگین انگشتر پیامبر اسلام(ص)، عقیق بوده است که عبارت "محمد رسول الله" بر آن حک شده و ایشان از انگشتر خود برای مهر کردن نامه‌ها استفاده می‌کردند. حضرت علی(ع) در فضیلت به دست کردن انگشتر عقیق فرمودند: «دو رکعت نماز با نگین عقیق، برابر با هزار رکعت نمازی است که با غیر نگین عقیق خوانده شود». اما استفاده از انگشتر عقیق در اسلام مانند هر کار دیگری آداب مخصوص به خود را دارد. برای بیان آداب استفاده از انگشتر عقیق ابتدا باید با جایگاه انگشتر در اسلام آشنا باشید.

انگشتر از جمله زیورآلاتی است که پوشیدن آن در اسلام مستحب مؤکد است. استفاده از انگشتر، سنتی است که از پیامبر اسلام، حضرت محمد(ص) به جا مانده و ائمه اطهار(ع) و پیروان ایشان هم این سنت را حفظ کرده‌اند؛ به طوری که یکی از نشانه‌های مؤمنان همان در دست داشتن انگشتر است. از امام حسن عسکری (ع) نقل شده است که "نشانه‌های مومن، پنج چیز است: پنجاه و یک رکعت نماز گزاردن، زیارت اربعین، انگشتر به دست راست کردن، جبین را در سجده بر خاک نهادن و خواندن «بسم الله الرحمن الرحیم » با صدای بلند". در روایات آمده است که رسول خدا انگشتر خود را به عنوان «میراث نبوّت و ولایت» به حضرت علی(ع) دادند و انگشتر از مواریث امامت است. از آنجا که انگشتر در بین مسلمانان و بخصوص شیعیان تنها جنبه زیبایی نداشته و نشانه تعبد و دینداری و به نوعی پیروی از امامان شیعه است، در پوشیدن آن باید آداب خاصی را رعایت کرد و آداب استفاده از انگشتر عقیق هم از این قاعده کلی مستثنی نیست.

کدام دست برای پوشیدن انگشتر عقیق مناسب است؟

آنچه که از روایات اسلامی ‌و بررسی سیره زندگی پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) به دست می‌آید، این است که همه ایشان انگشتر عقیق را در دست راست خود می‌کردند و توصیه زیادی داشتند که پیروان ایشان هم همین کار را انجام دهند. به طوری که یکی از علائم شیعه بودن، در دست راست کردن انگشتر بود. در حدیثی از امام رضا(ع) نقل شده است که: پیامبر خدا(ص)، امیرالمؤمنین(ع) و دیگر امامان معصوم(ع)، همواره انگشتر را در دست راست می‌کردند. از امیرالمؤمنین(ع) نقل شده است: «حضرت جبرئیل به پیامبر(ص) گفت: هرکه انگشتر در دست راست کند و غرضش سنّت و متابعت تو باشد و ببینم او را که در قیامت متحیر مانده است، دستش بگیرم و به تو و به امیرالمؤمنین برسانم».

شواهد تاریخی زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد دشمنان اهل بیت(ع) تعمداً انگشتر را در دست چپ خود می‌کردند تا سنت پیامبر(ص) را زیر پا گذاشته و با مظاهر شیعه‌گری مبارزه کنند. به همین دلیل پوشیدن انگشتر در دست راست یکی از نشانه‌های شیعه بودن است. گفته می‌شود معاویه اولین کسی بود که در مخالفت با حضرت علی(ع) و ایجاد یک بدعت، انگشتر را در دست چپ خود کرد.

در تاریخ آمده است که عمرو عاص بعد از جنگ صفین و در ماجرای حکمیت، انگشتر خود را از دست راست خود درآورد و گفت: «ای مردم! من علی بن ابی‌طالب را از خلافت خلع کردم، همان‌گونه که این انگشتری را از دست راستم در آوردم و همان‌گونه که این انگشتر را در دست چپ می‌کنم، معاویه را به خلافت برمی‌گزینم». از آن به بعد، همه پیروان معاویه انگشتر را به دست چپ خود می‌کردند.

در حدیثی از سلمان فارسی که از یاران و صحابه بسیار نزدیک پیامبر(ص) بود، نقل شده است که: «حضرت رسول(ص) به على(ع) فرمود: اى على، انگشتر را در دست راست كن تا از مقرّبان باشى. حضرت على(ع) عرض كردند: اى رسول خدا، مقرّبان كیانند؟ فرمود: جبرئیل و میكائیل. على(ع) پرسید: چه انگشترى در دست كنم؟ فرمود: عقیق سرخ، زیرا عقیق سرخ بر یگانگى خدا و پیامبرى من و امامت و وصایت تو و امامت یازده فرزند از تو و استحقاق دوستان تو به بهشت و اختصاص جنّت الفردوس به شیعیان تو اقرار كرده است».

کدام انگشت برای پوشیدن انگشتر عقیق مناسب است؟

یکی دیگر از آداب استفاده از انگشتر عقیق، پوشیدن آن در انگشت مناسب است. در روایات اسلامی، به پوشیدن انگشتر عقیق و به طور کلی هر انگشتر دیگری در انگشت کوچک و انگشت پهلوی آن توصیه شده و از استفاده از انگشتر در انگشت وسط و سبابه نهی شده است. از رسول خدا(ص) نقل شده است که در توصیه‌ای به حضرت علی (ع)، فرمودند: یا علی! انگشتر در دو انگشت سبابه و انگشت وسطی مکن، زیرا این روش قوم لوط بود و انگشت کوچک را از انگشتر خالی مگذار. از امام صادق علیه السلام روایت شده است كه فرمود: «انگشتر را به بند پایین انگشت برسانید». در روایات آمده است که انگشتر به سر انگشتان كردن از كارهاى قوم لوط است.

رکاب انگشتر عقیق از چه جنسی باشد؟

در اسلام، رکاب انگشتر عقیق مردانه نباید از جنس طلا باشد زیرا طلا برای مردان حرام و مختص زنان است. بهترین جنس برای رکاب انگشتر عقیق مردان، نقره است. از امام صادق علیه‌السلام نقل شده است که انگشتر رسول خدا(ص) از جنس نقره بود. در چند حدیث معتبر آورده شده است که پیامبر(ص)، حضرت علی(ع) را از پوشیدن انگشتر طلا منع کرده‌اند و فرموده‌اند: یا علی! انگشتر طلا در دست مکن که آن زینت تو است در آخرت.

انگشتر آهن، برنج و فولاد در اسلام هم برای مردان و هم زنان مكروه است. در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده است که: «حضرت رسول اکرم(ص) فرموده‌اند به غیر از نقره، انگشتری به دست نکنید؛ دستی که در آن انگشتر آهن باشد، پاک نگردد». در حدیثی از حضرت علی(ع) نقل شده است: «پاك نکند خدا دستی را که در آن انگشتر آهن باشد» و در حدیث معتبر دیگر از پیامبر(ص) آورده شده است: «نماز نکند مرد در انگشتر آهن و نهی فرمود از انگشتر برنج در دست کردن».

دیگر آداب استفاده از انگشتر عقیق

غیر از سه مورد فوق، آداب استفاده از انگشتر عقیق جنبه‌های دیگری هم دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

• مستحب است که انگشتر عقیق در دست راست پوشیده شود؛ اما اگر کسی تمایل داشت که علاوه بر دست راست در دست چپ هم انگشتر بپوشد و بر روی نگین انگشترش آیه قرآن یا اسماء جلاله یا اسم اهل بیت(ع) حک شده بود، هنگام شستن دست‌ها و به خصوص هنگام استنجاء باید آن را از دست بیرون آورد؛ زیرا نجس شدن چنین انگشتری سبب معصیت و گناه می‌شود. در روایتی از حضرت علی(ع) آورده شده است که: «هر کس بر روی انگشترش اسم خدا نوشته باشد باید آن را از دستی که با آن دست در بیت الخلاء طهارت می‌گیرد، بیرون آورد».
• اگرچه پوشیدن انگشتر در دست راست بسیار توصیه و سفارش شده و از نشانه‌های پیروی از اهل بیت(ع) است اما در حدیثى معتبر از امام رضا(ع) آمده است که فرمودند: «اگر بخواهى انگشتر را در دست راست كن و اگر دوست دارى در دست چپ، تفاوتى ندارد». بعضی این سخن را دلیل بر تقیه عنوان کرده‌اند.

عقیق یک سنگ زیبا و قیمتی است که استفاده از آن در انگشتر زنانه به دلیل جایگاه بالایی که در روایات و فرهنگ اسلامی ‌دارد، بسیار متداول است. انگشتر عقیق در کنار یاقوت سرخ، فیروزه، حدید صنی و در نجف یکی از سنگ‌های توصیه شده برای انگشتر در اسلام است. در کنار سفارش به استفاده از سنگ‌های قیمتی به عنوان نگین انگشتر، در اسلام برای پوشیدن انگشتر هم آداب خاصی ذکر شده است که پیروی از آن‌ها مشخص کننده دین‌داری فرد پوشنده و پیروی او از اهل بیت(ع) است. مهم‌ترین آداب استفاده از انگشتر عقیق، پوشیدن آن در دست راست، استفاده از انگشتر در انگشت کوچک و انگشت کناری آن یعنی انگشت انگشتری و عدم استفاده از جنس طلا برای فلز رکاب انگشتر در مردان و برنج، آهن و برنز برای مردان و زنان است. با آگاهی از این آداب و به کار بردن آن‌ها می‌توانید خود را به درستی معرفی کرده و از مزایای پوشیدن انگشتر عقیق بهره‌مند شوید.